Algoritmes maken een groot deel uit van ons dagelijks leven. Ondanks dat we allemaal wel ‘ongeveer’ weten wat algoritmes zijn, vinden veel mensen het nog lastig om in één zin uit te leggen wat het precies is. En wat we er precies van vinden, daar zijn we ook nog niet helemaal over uit. We omarmen allemaal de voordelen, maar de nadelen boezemen sommigen van ons ook angst in.
Wat is een algoritme?
Een algoritme is een manier om een probleem op te lossen vanuit een begintoestand naar een einddoel. Je kunt het dus het beste zien als een stappenplan om zo snel mogelijk van punt A naar punt B te komen. Ondanks dat de term zijn oorsprong vindt in de wiskunde, zijn algoritmes veel meer dan het oplossen van bijvoorbeeld een som. Het strikken van je veters of het bereiden van een maaltijd kun je ook zien als een algoritme. Het gaat er vooral om dat er een aantal vaste stappen worden gevolgd om tot een einddoel te komen.
Waarom worden algoritmes tegenwoordig dan zo vaak in één adem genoemd met computers, technologie en data? Dat heeft ermee te maken dat het uitvoeren van algoritmes vaak door computers gebeurt. Computers kunnen namelijk ontzettend snel berekeningen maken en zijn daarmee zeer geschikt om grote hoeveelheden data te verwerken – en data hebben we tegenwoordig genoeg. Zeker met de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) gaan de technologische ontwikkelingen snel. Computers en software zijn tegenwoordig niet alleen perfect in staat om een bepaald algoritme te volgen, ze kunnen ook op basis van signalen uit hun omgeving slimme beslissingen nemen en daarvan leren. Ze passen het algoritme dus zelf aan, zodat ze nog sneller en efficiënter van punt A naar punt B kunnen komen.
Wie gebruiken algoritmes?
Bedrijven, gemeentes, scholen, de politie en ziekenhuizen: algoritmes worden tegenwoordig door tal van organisaties gebruikt om processen efficiënter in te richten. Bedrijven gebruiken het bijvoorbeeld veel om hun doelgroep gerichte advertenties te laten zien. Wanneer jij iedere dag op YouTube kookvideo’s bekijkt, is de kans groter dat je een advertentie van een koekenpan voorbij ziet komen. Maar bijvoorbeeld ook de politie gebruikt het om risicoprofielen te schetsen of ziekenhuizen om sneller diagnosen te stellen.
Voordelen van algoritmes
Spotify maakt aan de hand van onze muziekvoorkeuren een playlist. Netflix doet een aanbeveling voor een leuke film die bij je pas. Je leert de liefde van je leven kennen via een datingapp. Kortom, algoritmes zijn overal en maken ons leven vaak leuker en gemakkelijker. Overheden benutten de voordelen van algoritmes bijvoorbeeld door de voorzieningen in woonwijken in kaart te brengen en zo te bepalen welke wijken extra aandacht nodig hebben. En vergeet ook de voordelen in de medische zorg niet. Hier helpen algoritmes bijvoorbeeld bij het opsporen van gevaarlijke huidafwijkingen of voorpellen ze migraineaanvallen door triggers in kaart te brengen.
Nadelen van algoritmes
Naast de voordelen van algoritmes waar we allemaal van profiteren, zijn er ook mensen die hun twijfels en zorgen uitspreken. Het algoritme zelf is het probleem niet, dat is een abstract stappenplan. Het is de manier waarop bedrijven en overheden algoritmes inzetten, die mensen zorgen baart. Algoritmes werken namelijk het beste als ze gevoed worden met grote hoeveelheden data en dan met voorkeur persoonlijke data. Dit levert handige voordelen op zoals gepersonaliseerde advertenties, maar wat als deze persoonlijke data misbruikt wordt? En willen we überhaupt wel dat bedrijven en overheden alles van ons weten en met onze data ‘spelen’? Er is toch ook nog zoiets als privacy?
Daarnaast zeggen experts dat het gebruik van algoritmes de kans op onbewuste of bewuste discriminatie vergroot. Ook kan het ethische vraagstukken opwerpen. Dit komt deels doordat algoritmes bijna altijd door mensen worden gebouwd. En mensen maken niet alleen fouten, ze hebben vaak ook, of ze dat nu willen of niet, vooroordelen. Een sprekend voorbeeld van onbewuste discriminatie deed zich voor toen bleek zelfrijdende auto’s met gezichtsherkenning niet stopten voor mensen met een donkerdere huiskleur, omdat het algoritme ze niet herkende. Maar bijvoorbeeld ook binnen de politie is het de vraag of er sprake is van discriminatie wanneer je iemands afkomst als factor meeneemt in het bepalen van een risicoprofiel.
Wat is het verschil tussen code en algoritmes?
Tot slot willen we nog aandacht besteden aan het verschil tussen code en algoritmes. We horen steeds vaker dat de termen code en algoritmes door elkaar gehaald worden of zelfs als synoniemen van elkaar gebruikt worden. Dat is niet helemaal juist. Code is namelijk simpelweg de taal die de computer spreekt en code is dus op zichzelf geen algoritme: net als letters geen zin hoeven te zijn. Je kunt wél een algoritme schrijven met code: de code is dan de taal waarin het algoritme geschreven is. Omdat algoritmes vaak door computers verwerkt worden, zijn veel algoritmes geschreven in code, maar dat hoeft dus niet.